FDA: Công nhận vai trò của giảm tác hại thuốc lá nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Vừa qua, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã trực tiếp công nhận giảm tác hại là một nguyên tắc cốt lõi và hợp pháp trong khuôn khổ chính sách quản lý sản phẩm thuốc lá của quốc gia. Nhiều chuyên gia trong ngành đánh giá đây là tuyên bố có tính bước ngoặt đối với tiềm năng giảm tiêu thụ thuốc lá điếu truyền thống, đặc biệt khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn chưa tìm được phương pháp hiệu quả.

Chuỗi nguy cơ: Giúp cơ quan quản lý xác định sản phẩm thuốc lá gây hại nhất

Tại Hội nghị Chính sách Thuốc lá và Nicotine của Viện Luật Thực phẩm và Dược phẩm (FDLI) cuối tháng 10 vừa qua, ông Bret Koplow – Quyền Giám đốc Trung tâm Sản phẩm Thuốc lá (CTP) thuộc FDA cho biết cơ quan này đang trong giai đoạn hoàn tất hướng dẫn chính thức về "chuỗi nguy cơ" nhằm phân loại các sản phẩm thuốc lá và nicotine.

Theo đó, thuốc lá điếu nằm ở vị trí cao nhất trên chuỗi nguy cơ, do cơ chế đốt cháy tạo ra hơn 7.000 chất hóa học và 69 chất gây ung thư – tác nhân của 25 nhóm bệnh khác nhau như ung thư, tim mạch, hô hấp... Ngược lại, thuốc lá không khói như thuốc lá nung nóng (TLNN), sản phẩm hóa hơi hay nicotine dạng ngậm nằm ở các mức nguy cơ thấp nhất, tùy thuộc vào cách thức hoạt động của từng sản phẩm.

Ông Bret Koplow công bố hướng tiếp cận giảm tác hại thuốc lá bằng các sản phẩm thay thế không đốt cháy của FDA Hoa Kỳ. Nguồn: Broughton

Ông Koplow cũng nhấn mạnh rằng việc công nhận vai trò của giảm tác hại là kết quả tất yếu của tiêu chuẩn "Phù hợp để Bảo vệ Sức khỏe Cộng đồng" (APPH) trong Đạo luật Kiểm soát Thuốc lá Hoa Kỳ. Thay vì chỉ tập trung vào cai thuốc, FDA xác định các sản phẩm có tiềm năng giảm rủi ro đã được thẩm định khoa học có vai trò quan trọng trong việc giảm tác hại do hút thuốc.

Ông Chris Allen – Giám đốc điều hành công ty tư vấn Broughton (Anh) – cho rằng đây là chính sách đặc biệt đáng chú ý, đáp ứng kỳ vọng về sự minh bạch mà xã hội đã trông chờ nhiều năm qua.

Cũng trong khuôn khổ hội nghị, ông Koplow cho rằng việc cung cấp hợp pháp các sản phẩm có tiềm năng giảm nguy cơ, có kiểm soát là cần thiết nhằm hạn chế sự bành trướng của thị trường chợ đen.

Chuyên gia sức khỏe cộng đồng Cliff Douglas đánh giá cao định hướng cung cấp thông tin rõ ràng về phạm vi rủi ro trong chuỗi nguy cơ của FDA, giúp người tiêu dùng và chuyên gia y tế đưa ra lựa chọn phù hợp hơn.

Mỹ đang từng bước chứng minh hiệu quả của việc thực thi mục tiêu kép

Để triển khai, Tiến sĩ Martin Makary – Ủy viên FDA nhấn mạnh, dù cần sự phối hợp với các doanh nghiệp trong ngành, nhưng việc "đánh giá dựa trên bằng chứng khoa học phải duy trì tính độc lập tuyệt đối". Đồng thời ông cũng nêu rõ cần tăng cường yếu tố khoa học về giảm tác hại trong các quyết sách về quản lý thuốc lá hiện nay.

Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ Robert F. Kennedy Jr. trước đó cũng nhận định các sản phẩm thuốc lá không khói nằm trong nhóm hình thức sử dụng nicotine an toàn nhất hiện nay. Do đó, việc hỗ trợ người hút thuốc trưởng thành tiếp cận các lựa chọn thay thế ít rủi ro hơn đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ, tiếp tục là mục tiêu song hành trong chiến lược của Mỹ.

Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ Robert F. Kennedy Jr.

Trong quá trình cho phép sản phẩm lưu hành thị trường, FDA yêu cầu các nhà sản xuất nộp hồ sơ phải chứng minh không làm gia tăng sử dụng ngoài ý muốn ở người chưa từng hút thuốc – đặc biệt là giới trẻ – cũng như không dẫn đến tái nghiện ở người đã cai thuốc. Do vậy, không phải mọi sản phẩm "gắn mác" giảm tác hại đều có thể được lưu hành tại thị trường này.

Ông Koplow cũng cho biết các chính sách mới sẽ đi kèm các yêu cầu chặt chẽ về công nghệ xác minh độ tuổi để bảo đảm an toàn cho cộng đồng.

FDA hiện đang nỗ lực để đạt mục tiêu kép: ngăn ngừa sử dụng nicotine trong giới trẻ và đẩy nhanh quy trình thẩm định dữ liệu để xem xét việc cấp phép cho các sản phẩm không khói thuốc đạt yêu cầu.

Tháng 3/2025, FDA công bố chiến dịch truyền thông giúp ngăn chặn gần 450.000 thanh thiếu niên (11-17 tuổi) bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử (TLĐT). Theo khảo sát NYTS, số học sinh Mỹ sử dụng TLĐT đã giảm từ 5,38 triệu (2019) xuống còn 1,63 triệu (2024) - mức giảm nhiều nhất trong thập kỷ vừa qua.

Đối với sản phẩm TLNN, sau 6 năm được phép thương mại hóa tại Mỹ, một số tiểu bang đã áp dụng chính sách thuế thấp hơn nhằm thúc đẩy người hút thuốc chuyển đổi hoàn toàn sang các lựa chọn ít rủi ro hơn.

Tại Alabama, Thống đốc Kay Ivey đã ký đạo luật giảm thuế TLNN xuống 1,7 cent mỗi điếu. Dù nhấn mạnh TLNN không hoàn toàn vô hại, bà kỳ vọng chính sách này sẽ giúp giảm phơi nhiễm với độc chất so với việc người dùng tiếp tục hút thuốc lá truyền thống.

Trước đó vào năm 2024, bang Mississippi cũng triển khai điều chỉnh tương tự, thiết lập mức thuế 1,25 cent mỗi điếu với quan điểm cung cấp giải pháp rủi ro thấp hơn cho những người khó cai thuốc hoàn toàn. Một số bang khác như Iowa, Florida, Oklahoma hay Tennessee cũng đang xem xét điều chỉnh chính sách thuế theo hướng này.

Việc FDA khẳng định vai trò trọng tâm của chiến lược giảm tác hại được xem là một cột mốc quan trọng trong hình thành nhận thức: tác hại của các sản phẩm thuốc lá là khác nhau. Bước ngoặc này cũng đồng thời cho thấy nhu cầu người dùng đã được lắng nghe khi khảo sát của Tổ chức Giảm gác hại Quốc tế (Harm Reduction International) vào tháng 9/2025 cho thấy 92% người tham gia đánh giá các chương trình giảm tác hại tại quốc gia của họ vẫn còn nhiều hạn chế.

Mặt khác, việc FDA thừa nhận vai trò giảm tác hại của các sản phẩm không đốt cháy còn giúp nhà quản lý tại các quốc gia cấm hoặc chưa có quy định quản lý sản phẩm sẽ có thêm một nguồn tham chiếu tin cậy, minh bạch về khoa học, ngoài WHO.

Xuân Nam